Indica và Sativa: Phân loại phổ biến nhưng thiếu chính xác
Cần sa đã được con người trồng trọt và sử dụng từ hơn 12.000 năm trước với nhiều mục đích khác nhau, từ thực phẩm, dược liệu đến chất tạo hiệu ứng tinh thần. Trong ngành công nghiệp hiện đại trị giá hơn 65 tỷ USD, người tiêu dùng có thể tiếp cận hơn 700 chủng loại cần sa khác nhau với những tên gọi ấn tượng như Cat Piss, Purple Monkey Balls hay Unicorn Poop.
Dù vậy, thị trường cần sa vẫn chủ yếu dựa vào hai thuật ngữ quen thuộc là indica và sativa để mô tả tác dụng của sản phẩm. Theo quan niệm phổ biến, indica thường gắn liền với cảm giác thư giãn, giúp dễ ngủ, còn sativa lại mang lại sự tỉnh táo, năng động. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng cách phân loại này không phản ánh chính xác bản chất hóa học hoặc tác động thực tế của cần sa.
Nguồn gốc thuật ngữ và lý do cách phân loại hiện tại thiếu tính khoa học
Các thuật ngữ indica và sativa bắt nguồn từ thế kỷ 18, khi nhà sinh học Jean-Baptiste Lamarck phân loại thực vật dựa trên ngoại hình. Tuy nhiên, theo nhà thần kinh học Nick Jikomes, cảm giác mà cần sa mang lại chủ yếu dựa vào thành phần hóa học, chứ không phải đặc điểm hình thái.
Điều đáng nói là, không giống như các ngành sản xuất khác như rượu vang hay phô mai, ngành cần sa không có quy chuẩn đặt tên chính thức. Các nhà sản xuất có thể tự do đặt tên cho sản phẩm, điều này khiến việc dán nhãn indica hoặc sativa trở nên thiếu thống nhất và dễ gây hiểu nhầm.
Các nghiên cứu mới chỉ ra sự thiếu nhất quán
Năm 2022, Jikomes và các cộng sự từ Đại học Colorado Boulder đã phân tích hơn 90.000 mẫu hoa cần sa thương mại từ sáu bang của Mỹ. Kết quả cho thấy nhãn sativa hay indica không phản ánh đúng thành phần hóa học của sản phẩm. Một nghiên cứu khác tại Đại học Dalhousie cũng đi đến kết luận tương tự, khi không tìm thấy sự khác biệt rõ ràng giữa các chủng mang nhãn indica hoặc sativa.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ quá trình lai tạo phức tạp và kéo dài qua nhiều thế hệ, khiến các đặc điểm di truyền giữa hai dòng cây này đã bị pha trộn đáng kể.
Phân loại theo hồ sơ hóa học: Hướng đi chính xác hơn
Nhiều chuyên gia khuyến nghị nên dựa vào hồ sơ hóa học bao gồm cannabinoid và terpene để phân loại cần sa. Mỗi cây cần sa chứa hơn 540 hợp chất hóa học, bao gồm hơn 144 loại cannabinoid như THC, CBD và nhiều terpene khác.
Các loại terpene không chỉ quyết định hương vị, mùi thơm mà còn ảnh hưởng đến tác dụng tâm lý khi kết hợp với cannabinoid, tạo ra hiệu ứng “entourage”. Ví dụ, myrcene mang mùi xạ hương có xu hướng làm tăng tác dụng an thần, trong khi limonene với hương cam chanh lại giúp cải thiện tâm trạng.
Việc phân nhóm cần sa theo các terpene chủ đạo cũng có tính chính xác về mặt di truyền, giúp người tiêu dùng dự đoán rõ hơn tác dụng tiềm năng của sản phẩm.
Người tiêu dùng vẫn ưa chuộng cách phân loại đơn giản
Dù có nhiều nghiên cứu ủng hộ cách phân loại dựa trên hóa học, các chuyên gia như Alex Pasternack và Nick Jikomes đều thừa nhận rằng:
-
Người tiêu dùng hiện tại ít quan tâm đến chi tiết phức tạp trên nhãn mác.
-
Hệ thống indica/sativa vẫn rất phổ biến nhờ tính đơn giản và dễ hiểu.
-
Các nhà bán lẻ cũng dễ dàng sử dụng mô hình này để tư vấn và tiếp thị sản phẩm.
Jikomes kết luận rằng mặc dù có thể dán nhãn terpenes trên bao bì, nhưng thực tế thì hệ thống phân loại indica/sativa vẫn sẽ tiếp tục tồn tại nhờ sự thuận tiện và quen thuộc.
Kết luận: Tương lai của phân loại cần sa
Mặc dù hệ thống phân loại theo hồ sơ hóa học có độ chính xác cao hơn, nhưng thị trường cần sa hiện nay có lẽ chưa sẵn sàng để thay đổi hoàn toàn. Indica và Sativa sẽ tiếp tục là cách người tiêu dùng nhận biết và lựa chọn sản phẩm, ít nhất là trong tương lai gần.
